Transcript: Boekenpad – 11-9-2024 17:00 – Radio Eemland 1
Take aways:
Men zou dus ook kunnen stellen dat het hele verdienmodel van een auteur zo ongeveer het stomste verdienmodel op aarde is
Stel je dat nou eens voor: een hoogbegaafde Donald Trump. Als je wilt weten hoe dat is, dan ben je toch echt aangewezen op fictie.
De btw verhogen op Kunst en Cultuur is een vorm van zelfhaat. Wie een beetje waardering heeft voor Nederland, haar verleden, heden en toekomst, die doet precies het tegenovergestelde. Die maakt bibliotheken een eerste levensbehoefte, maakt onze fantastische musea gratis voor alle kinderen onder 18 en mensen met een kleine beurs; en schaft de btw op boeken, theaters en musea linea recta af.
Of maken we de btw-verhoging niet te groot, te spannend, te dramatisch?
Het Boekenpad – woensdag 11 september 2024 – 17.00 uur – Radio Eemland 1
Transcript:
Vandaag staat Boekenpad in het teken van het wonderlijke voornemen om de btw op boeken en cultuur in ons land te verhogen van 9 naar 21%. Een btw-verhoging die tekenend is voor het intellectueel klimaat, zeg gerust de intellectuele ijstijd, waarin ons land lijkt beland.
Onder invloed van een kabinet dat is gevormd vanuit een soort culturele zelfmutilatie, richten wij ons daarom vandaag op één van de meest briljante en hilarische titels van de vorige eeuw, maar het had zomaar in onze tijd geschreven kunnen worden, namelijk: “Een samenzwering van idioten” van John Kennedy Toole.
Een boek waar heel veel over te vertellen valt, ook over de schrijver die een kort en treurig leven leidde. Een verhaal dat gaat over genialiteit, zelfdoding, Pulitzer-prijzen en mama’s.
En mama’s, nou die zijn ook inspiratie voor de de zo verguisde cultuur. Weet bijvoorbeeld dat over het volgende Britse nummer, dat ongekend populair is in Nederland, bijna alle jaren op 1 staat in de Top2000, wellicht geïnspireerd werd door Faust van Goethe. Filosofisch wordt het genoemd, religieuze invloeden heeft het. Het gaat over de Comedia dell’arte, het gaat over opera, het gaat over Galileo Galilei. Kortweg: het gaat over alles dat kunst en cultuur voedt. Er is in ieder geval goed over nagedacht. En waarschijnlijk is dat de sleutel tot het succes:
BOHEMIAN RHAPSODY – QUEEN
Het overkwam J.K. Rowling twaalf keer toen ze haar manuscript van Harry Potter instuurde. Het overkwam Stephen King toen hij Carrie aanbood. Dune van Frank Herbert, zelfde verhaal. Het overkwam zelfs James Joyce. En ook het boek van vandaag werd zo vaak afgewezen door uitgevers, dat men zich serieus moet afvragen wat de toegevoegde waarde eigenlijk is van uitgevers? Waarom kunnen schrijvers hun boek niet zelf uitgeven in plaats van zich te verkopen als goedkope commerciële melkkoetjes?
Terecht zeiden een aantal auteurs onlangs verbolgen op LinkedIn dat met een btw-verhoging de overheid meer verdient aan een boek dan een schrijver die er vaak jaren mee bezig is, terwijl die overheid er geen klap voor doet. Maar laten we wel wezen, dat geldt ook voor een uitgever die er hoogstens een paar maanden naar omkijkt. En sterker nog, degene die het boek uit een doos kan halen, in een kast kan zetten en kan scannen bij de kassa, verdient er zelfs bijna de helft aan. Voor die groep maken schrijvers zich zelfs keihard. Men zou dus ook kunnen stellen dat het hele verdienmodel van een auteur zo ongeveer het stomste verdienmodel op aarde is.
Natuurlijk, tegenwoordig is zelf je boek uitgeven makkelijker dan in 1969, het jaar dat de auteur van Een samenzwering van idioten een einde maakte aan zijn leven. Wanhopig en verslagen door de voortdurende afwijzing van zijn manuscript. John Kennedy Toole schreef een briljant verhaal en deelde het lot van briljante auteurs en kunstenaars. Vincent van Gogh, niet bijster populair bij leven.
Piet Mondriaans kunst werd dwaas genoemd en het werk van een ziek rebels kind. Toch bleef Mondriaan zich ontwikkelen en kwam hij uiteindelijk op de stijl die gekenmerkt wordt door dikke zwarte lijnen. Hij werd hiermee één van de grondleggers van de abstracte kunst.
Franz Kafka, zijn naam is nu zelfs een begrip, Kafkaësk. Kafka werd pas beroemd na zijn dood. Schrijver van Het Proces en De Gedaanteverwisseling. Ik ga nog eens een uitzending aan hem wijden. Werd maar 41 jaar oud. Heeft nooit geweten wat een impact zijn schrijven op de wereld heeft gehad.
Edgar Allen Poe werd niet gewaardeerd tijdens zijn leven. De laatste jaren streed hij tegen wanhoop, drank en drugs en deed een zelfmoordpoging. Nu is hij een niet weg te denken cultschrijver. Zeg maar, een must read voor ieder die zijn eigen intellect serieus neemt.
Datzelfde geldt voor Een samenzwering van idioten. Echter, het aantal mensen dat zijn intellect verzorgt alsof het een essentieel onderdeel is van gezond lichaam en geest neemt schrikbarend snel af. Voor een groeiend deel lijkt onwetendheid een eigenschap waar men trots op is.
Dat past een liedje bij. Hier is Paramore.
IGNORANCE – PARAMORE
Wat is dat toch met generatie na generatie die zijn eigen kunstenaars niet op waarde weet te schatten? En wie nu de anti-houding van een groot deel van Nederland ziet ten opzichte van zijn kunst en kunstenaars kan niet anders concluderen dat de geschiedenis zich voortdurend herhaald. En geschiedenis herhaalt zich natuurlijk niet alleen op het gebied van cultuur. Laat dat een waarschuwing zijn.
Terug naar John Kennedy Toole: Hij kreeg zijn manuscript van Een samenzwering van idioten aan geen enkele uitgever verkocht. Hierdoor werd hij radeloos, wat onder meer leidde tot zijn zelfmoord.
Pas 11 jaar na zijn dood werd het boek gepubliceerd. Het boek was nooit uitgegeven als Toole’s moeder Thelma in 1969 geen kopie uit Toole’s huis had meegenomen, na zijn zelfmoord (op 31-jarige leeftijd). Thelma Toole was volhardend en is, ondanks vele afwijzingen, blijven doorgaan met uitgeverijen te contacteren. Ze belde herhaaldelijk Walker Percy op, een auteur en docent van de Loyola Universiteit van New Orleans, eisend dat hij het manuscript moest lezen. Aanvankelijk weigerde hij, zoals ook in het voorwoord staat:
“…ze was volhardend, en op en een dag stond ze in mijn kantoor met het dikke manuscript. Er was geen ontkomen aan; de enige hoop voor mij was dat ik het slecht zou vinden na een paar pagina’s, waarop ik het had kunnen stoppen met lezen. Meestal kàn ik dat ook doen, de eerste paragraaf voldoet meestal. Mijn enige angst was dat dit misschien niet slecht genoeg was, of juist net goed genoeg, zodat ik door zou moeten lezen…In dit geval las ik door. En door. Eerst met het gevoel dat het niet slecht genoeg was om te stoppen, toen met een sprankeltje nieuwsgierigheid, toen een groeiend enthousiasme en uiteindelijk ongeloof: ik hield niet voor mogelijk dat het zoó goed kon zijn.”
Maar zelfs Percy’s eigen uitgeverij wees het af. #Hoedan?
Het boek werd uiteindelijk uitgegeven door de Louisiana State University Press in 1980, vooral uit loyaliteit aan Percy.
Een samenzwering van idioten won een jaar later, in 1981 de Pulitzer Prijs.
Van Een samenzwering van idioten werden meer dan één miljoen exemplaren verkocht en de roman werd vertaald in achttien talen.
Had John Kennedy maar de mogelijkheid gehad zelf zijn boek op de markt te zetten, dan had hij misschien meer kunnen schrijven en wij meer van zijn werk kunnen genieten. Helaas, hij was overgeleverd aan de smaak van commercieel ingestelde uitgevers die het financiële rendement stellen boven het artistieke. Hoe zouden wij die uitgevers met de kennis van nu bestempelen?
Hier is Green Day
GREEN DAY – AMERICAN IDIOT
Waar gaat Een samenzwering van idioten eigenlijk over? De achterflap belooft het volgende:
ACHTERFLAP
Ik ben nog nooit in New Orleans geweest, voor mij zit niet het briljante in de beschrijving van de stad aldaar. Nee, wat ik geniaal vind aan dit werk van Toole is het fantastisch neergezette karakter van Ignatius J. Reilly, totaal origineel. De man is in alles een walgelijke verschijning: hij is onsmakelijk, onaangepast, grof, aartslui, racistisch en arrogant. Alleen, hij is inderdaad buitengewoon intelligent en juist dat maakt het contrast met zijn asociaal gedrag buitengewoon geestig. Om zijn karakter te schetsen in twee korte dagboekfragmenten die in het boek worden beschreven:
BESCHRIJVING EXEMPLAAR
P 132 – 2e alinea
P 135 – 2e alinea
Eigenlijk beschreef John Kennedy Toole een Donald Trump die hoogbegaafd is. Stel je dat nou eens voor: een hoogbegaafde Donald Trump. Als je wilt weten hoe dat is, dan ben je toch echt aangewezen op fictie.
En dan hoor ik: Fictie is saai. Lezen is saai, boeken zijn saai. Ik hoorde zelfs dat er enkelingen zijn die dit radioprogramma saai vinden, simpelweg omdat het over boeken en het geschreven woord gaat. Laten we het dan maar even upspicen met hoe ik de wereld van fictie en boeken zie: één grote avontuurlijke jungle.
Hier is Guns ’n Roses
GUNS ’N ROSES – WELCOME TO THE JUNGLE
Moeten we dan alle kunst en kunstenaars blind waarderen, Arjan? Mogen we bepaalde kunst als pindakaasvloeren, handtassen van opgezette katten of jouw verhalenbundel L’Amour Légèndaire dan niet bekritiseren als goedkope fantasieloze bagger waarvoor iedere stuiver subsidie een heimelijke diefstal van de hardwerkende Nederlandse belastingbetaler betekent? Maar natuurlijk wel! In de eerste twee genoemde gevallen zou dat ook een correcte constatering zijn. Het is juist dat wat kunst en cultuur doet: de discussie opzetten. Ik vind een pindakaasvloer ook flauwekul, een handtas van opgezette kat heel zielig en mijn verhalenbundel uiteraard even geniaal als het werk van John Kennedy Toole. Sterker nog: het is misschien wel het doel van kunst en cultuur om een discussie te voeren over onze samenleving. Ik citeer John Kennedy Toole uit Een samenzwering van idioten.
Situatieschets: de onaangepaste maar geniale hoofdpersoon Ignatius J. Reilly heeft geen baantje kunnen vasthouden en is nu een hotdogverkoper op straat als hij bij een buitententoonstelling van een dames schilderclubje komt, die het werk van de dames tentoonstelt aan een hek.
P313-315
In deze editie van Lebowski Publishers uit 2011 staat overigens niet het oorspronkelijke voorwoord van Walker Percy, wel één van ene Tristan Egolf, een Amerikaanse romanschrijver die in 2005 op 34-jarige leeftijd overleed, eveneens door suïcide. Het voorwoord schreef hij in het jaar 2000, en moet u nu dit fragment horen:
P8-9
Het komt mij bekend voor. Fictie loopt vaak op de realiteit voor. Kunst en cultuur duiden de wereld waarin wij onze dagelijkse routine afwerken.
De btw verhogen op Kunst en Cultuur is een vorm van zelfhaat. Wie een beetje waardering heeft voor Nederland, haar verleden, heden en toekomst, die doet precies het tegenovergestelde. Die maakt bibliotheken een eerste levensbehoefte, maakt onze fantastische musea gratis voor alle kinderen onder 18 en mensen met een kleine beurs; en schaft de BTW op boeken, theaters en musea linea recta af.
Het moet maar eens afgelopen zijn met de culturele zelfkastijding over onze Nederlandse identiteit. De suïcidale gedachten van de vier coalitiepartijen en hun aanhangers over onze culturele identiteit is een unicum. In iedere cultuur ter wereld is men trots op wat kunstenaars en schrijvers in het verleden hebben betekent voor wie men is. Maar Nederland weet niet meer wie het is, waarschijnlijk hebben we het nooit echt geweten maar alleen maar gegokt. En nu, na jarenlang kleine winsten, hebben we toch echt gegokt en verloren.
PAPA ROACH – LAST RESORT
Ach, maken we de btw-verhoging niet te groot, te spannend, te dramatisch? Nou, misschien wel, maar dat is precies wat wij schrijvers doen. We pakken een thema en maken er één groot drama van. En wees nou eens eerlijk, hoe saai zou uw leven zijn zonder drama? Als altijd alles volgens het boekje gaat, er geen ruzies en fouten zouden bestaan, er geen karakters als Ignatius J Reilly zouden bestaan, maar alleen schrijvers als Rutger Bregman? Een perfecte samenleving waar iedereen precies hetzelfde heeft, doet, eet en denkt? Een samenleving waarin alles zo perfect is dat schrijvers en andere kunstenaars overbodig zijn? En waar subsidies dus alleen zijn voor… tsja, voor wat eigenlijk? Want alles is een verhaal, alles is, wanneer puntje bij paaltje komt, voer voor kunst. En gelukkig dat kunst en cultuur altijd hongerig zijn, maar het helpt wel om de geest te subsidiëren met creativiteit. En dat doen we niet met een btw-verhoging op kunst en cultuur, maar juist met het tegenovergestelde.
Met andere woorden, schrijvers en kunstenaars van Nederland: als de tegenwind sterker wordt, moet je harder trappen. Blijf niet zitten en gedraag je nimmer. Luister maar naar Maneskin.
MANESKIN – ZITTI E BUONI
Dit is dan alweer het einde van de eerste aflevering het tweede seizoen Boekenpad. Vandaag stond geheel in het teken van een meesterwerk van de te laat geprezen John kennedy Toole.
Een samenzwering van idioten, het had zomaar het motto kunnen zijn van het kabinet Schoof. Deze geweldige roman is te verkrijgen in de bibliotheek van Utrecht, Neude, en anders wel via boekwinkeltjes.nl
Zorg dat u een exemplaar in handen krijgt, u zult vermaakt worden zoals u in jaren niet bent vermaakt.
Ik dank Bernard Fagel wederom voor de techniek, u voor het luisteren en wens u een prettig lezen.
DAVID GRAY – SAIL AWAY
Terugluisteren? www.eemland1.nl